پراگیان (Pragyan)، ویکرام (Vikram) و ویکاس (Vikas)، اینها اسامی ابزارهای ماموریت چاندرایان-۳ هند هستند که به تازگی با فرود بر قطب جنوب ماه تاریخساز شده است اما این اسامی چگونه انتخاب شده و چه معنایی دارند؟ استفاده از زبان سانسکریت که یکی از قدیمیترین زبانهای جهان به شمار میآید پس از قرن سیزدهم کاهش یافت اما ماموریت چاندرایان-۳ هند به حفظ آن کمک میکند.
در حالی که هند به جشن گرفتنِ موفقیت ماموریت بومی چاندرایان-۳ خود ادامه میدهد، فرود تاریخی یک فضاپیما در نزدیکی قطب جنوب ماه به طور گسترده در سراسر جهان مورد تمجید قرار گرفته است. این فرود بیوقفه نه تنها گواهی بر تلاشهای این کشور برای اکتشافات فضایی کمهزینه است، بلکه الهامبخش کشورهای جنوب جهان است که برای ماموریتهای آینده، به ماه چشم دوختهاند.
فراتر از همهی این موارد، این تلاش تاریخی بر یکی از قدیمیترین زبانهای جهان یعنی سانسکریت نور میتاباند. این زبانی است که ریشه در هندوئیسم دارد و بسیاری از اجزای ماموریت چاندرایان-۳ به این زبان نامگذاری شدهاند.
نام خود فضاپیمای چاندرایان-۳ به زبان سانسکریت به معنای «ماه» است. چاندرا به معنای «ماه» و یان به معنای «دستگاه» یا «وسیله نقلیه» است. عنوانی مناسب برای ماموریت سفر به ماه.
پراگیان که ماهنورد شش چرخی است که اکنون با هدف تجزیه و تحلیل خاک ماه روی سطح این قمر حرکت میکند، به زبان سانسکریت به معنای «خِرَد» است.
سریدهارا سومانات (Sreedhara Somanath)، رئیس سازمان تحقیقات فضایی هند(ISRO) در اوایل سال جاری گفت: ادبیات هندی که به زبان سانسکریت نوشته شده است از نظر شکل اصلی و فلسفی بسیار غنی است. از نظر شکل علمی نیز مهم است. او افزود که ساختار این زبان باستانی آن را برای انتقال افکار و فرآیندهای علمی ایدهآل میکند.
تصویر ویکرام که توسط پراگیان گرفته شده است
کاوشگر چاندرایان-۳ به نام ویکرام نیز یک نام سانسکریت به معنای «شجاع» است که به طور ویژه به افتخار ویکرام سارابهای (Vikram Sarabhai) فقید، پدر برنامهی فضایی هند نامگذاری شده است.
سارابهای به عنوان اولین رئیس آژانس فضایی هند خدمت کرد و در ماه نوامبر سال ۱۹۴۷ آزمایشگاه تحقیقات فیزیک (PRL) را تاسیس کرد که اولین آزمایشگاه در هند مستقل بود. این آزمایشگاه نزدیک به سه ماه پس از اینکه کشور به آزادی طولانی مدت خود از سلطهی بریتانیا دست یافت، تأسیس شد.
دانشمندان در آزمایشگاه تحقیقات فیزیک که در احمدآباد هند قرار دارد، موادی را برای ماموریت چاندرایان-۳ توسعه دادند. آنها یک طیفسنج نصب شده بر روی ماهنورد پراگیان برای جمعآوری اطلاعات در مورد ترکیب ماه، و یک کاوشگر حرارتی در فرودگر ایجاد کردند که برای اولین بار، به صورت سطحی به خاک ماه میخورد و دمای آن را اندازهگیری میکند.
مرکز کاربردهای فضایی، دومین موسسه از بسیاری از موسسات علمی است که زیر نظر سارابهای تاسیس شد. این موسسه نیز هشت دوربین توسعه داد که بر روی کاوشگر و ماهنورد کار گذاشته شدهاند. طبق گزارش رسانههای محلی، این دستگاهها به فرود بر روی سطح ماه کمک کردند و اکنون به پراگیان کمک میکنند تا روی ماه بچرخد.
موتور موشک با سوخت مایع به نام ویکاس نیز در زبان سانسکریت به معنی «پیشرفت» است که برای تامین انرژی مرحلهی هسته موشک سه مرحلهای که فضاپیمای چاندرایان-۳ را در ماه ژوئیه به مدار برد، استفاده شد. ویکاس همچنین به عنوان سرواژهای از نام کامل سارابهای (Vikram Ambalal Sarabhai) در نظر گرفته میشود.
باید گفت که چاندرایان-۳ تنها ماموریت هندی غنی از اجزای سانسکریت نیست. این آژانس فضایی در طول تاریخ به سمت نامگذاری فضاپیمای خود به زبان باستانی گرایش داشته است، از جمله میتوان به اولین ماموریت مدارگرد مریخی هند به نام مانگالیان(Mangalyaan) اشاره کرد که در سال ۲۰۱۳ پرتاب شد و در مطالعهی سطح و جو مریخ از مدار موفق عمل کرد. سال گذشته باتری این کاوشگر به اتمام رسید و غیر فعال شد.
این هفته، هند اولین ماموریت خود برای مطالعهی خورشید را نیز پرتاب خواهد کرد. آدیتیا-ال۱ (Aditya-L۱) در زبان سانسکریت به معنای «خورشید» است. انتظار میرود این کاوشگر در روز دوم سپتامبر (۱۱ شهریور) از مرکز فضایی Satish Dhawan در سواحل شرقی هند بلند شود.
برنامهی فضایی انسانی این کشور نیز گاگانیان (Gaganyaan) نام دارد که در زبان سانسکریت به معنای «وسیله نقلیه آسمانی» است که هدف آن پرتاب دستکم سه فضانورد به مدار پایین زمین، در سال ۲۰۲۵ است.
طبق برنامهی این ماموریت، اولین پروازهای آزمایشی بدون سرنشین، یک ربات انساننما به نام ویومیترا (Vyommitra) در زبان سانسکریت به معنای «دوست فضا» را به فضا پرتاب میکنند تا جای فضانوردان عمل کند. اگرچه این ربات دارای پا نیست، اما بازوهای رباتیک و چهرهای انسان مانند دارد و میتواند مانند یک انسان صحبت کند. انتظار میرود این ربات آزمایشهای مختلفی را در طول این پروازهای آزمایشی انجام دهد.
همانطور که هند به طور پیوسته در اکتشافات فضایی پیش میرود، به نظر میرسد زبان سانسکریت که پس از قرن سیزدهم به شدت کاهش یافت، بار دیگر در کانون توجه قرار گرفته است.