ماهگرفتگی ۱۶ شهریور ۱۴۰۴ (۷ سپتامبر ۲۰۲۵) یک ماهگرفتگی کامل است که در تمام مناطقی که در شب قرار دارند قابل مشاهده خواهد بود.
این ماهگرفتگی در ایران از ۱۸:۵۸ دقیقه شروع میشود. در این مرحله ماه وارد نیمسایه زمین میشود که معمولا با چشم غیر مسلح به سختی دیده میشود. در این مرحله ماه کمی تاریکتر از همیشه دیده میشود.
مرحله بعدی که شروع ماهگرفتگی جزئی است از ساعت ۱۹:۵۷ دقیقه شروع میشود. در این مرحله ماه وارد سایه تاریکتر زمین میشود که باعث گرفتگی ماه میشود. ساعت ۲۱:۰۰ مرحله کلیت است و ماه به طور کامل گرفته میشود و تا ساعت ۲۲:۲۲:۵۱ دقیقه ادامه میابد.
اوج این ماهگرفتگی ساعت ۲۱:۴۱ دقیقه است. مرحله تمامیت از ساعت ۲۲:۲۳ دقیقه تمام میشود و مرحله جزئی آن ساعت ۲۳:۲۶ دقیقه و خروج ماه از نیمسایه زمین ساعت ۰۰:۲۵ ۱۷ شهریور خاتمه مییابد.
ماه گرفتگیهای بعدی در ایران:
- ماهگرفتگی جزئی بعدی قابل مشاهده در ایران: ۱۶ تیر ۱۴۰۷ (در این ماهگرفتگی حداکثر ۳۲/۵ درصد (حدود یک سوم) ماه گرفته خواهد شد)
- ماهگرفتگی کلی بعدی قابل مشاهده در ایران: ۱۱ دی ۱۴۰۷
ماهگرفتگی کامل: آیا در ماه خونین رنگ آبی هم دیده خواهد شد؟
حدود ۸۵٪ از جمعیت جهان شانس تماشای یک ماهگرفتگی کامل با رنگ «خونین» را در تاریخ ۱۶ شهریور ۱۴۰۴ (۷–۸ سپتامبر ۲۰۲۵) خواهند داشت. و شاید برخی از ما بتوانیم نوار باریکی از رنگ آبی را نیز مشاهده کنیم.
شب بزرگ برای ماه
ماه در حال عبور از سایه زمین است و در یک ماهگرفتگی کامل در تاریخ ۷–۸ سپتامبر ۲۰۲۵ فرو میرود. مرحلهی تمامیت (وقتی که کل قرص ماه در تاریکترین بخش سایه زمین یا همان امبرا قرار میگیرد و به رنگ «خونین» درمیآید) حدود ۱ ساعت و ۲۲ دقیقه طول خواهد کشید.
ماهگرفتگی از هر نقطهی زمین که در سمت شب باشد و آسمان صاف داشته باشد، قابل مشاهده است. در این رویداد، سمت شب زمین شامل آسیا، آفریقا، اروپا و استرالیا خواهد بود. (آمریکای شمالی و جنوبی در سمت روز قرار خواهند داشت و این گرفتگی را نخواهند دید.)
بر اساس محاسبات، حدود ۷ میلیارد نفر – یعنی تقریباً ۸۵٪ جمعیت جهان – امکان مشاهدهی این گرفتگی را دارند.
سه گرفتگی پیاپی
این رویداد، دومین و طولانیترین ماهگرفتگی کامل از میان سه گرفتگی پیاپی در کمتر از ۱۲ ماه است:
نخستین مورد در ۱۳–۱۴ مارس ۲۰۲۵ رخ داد (مدت تمامیت: حدود ۱ ساعت و ۵ دقیقه).
گرفتگی سوم در ۲–۳ مارس ۲۰۲۶ رخ خواهد داد (مدت تمامیت: حدود ۵۸ دقیقه).
مراحل ماهگرفتگی
۱. مرحله نیمسایهای (پِنومبرال): ماه وارد بخش روشنتر سایه زمین میشود؛ تغییر چندانی دیده نمیشود.
۲. مرحله جزئی: ماه شروع به ورود در سایه تیره زمین (امبرا) میکند و به نظر میرسد که بخشی از آن «خورده» میشود.
۳. مرحله کامل (تمامیت): وقتی امبرا کل قرص ماه را میپوشاند، ماه به رنگ سرخ درمیآید و «ماه خونین» پدیدار میشود.
۴. سپس ماه به تدریج از امبرا و پِنومبرا خارج میشود.
در سپتامبر ۲۰۲۵، کل این فرآیند حدود ۵ ساعت و ۲۷ دقیقه به طول میانجامد.
زمانهای مشاهده در نقاط مختلف
ماهگرفتگی در سراسر زمین در یک لحظه جهانی رخ میدهد، اما ساعت محلی آن بسته به موقعیت جغرافیایی متفاوت است.
- اروپا و آفریقا: گرفتگی در شامگاه یکشنبه ۷ سپتامبر روی میدهد. در لندن، ماه حدود ساعت ۱۹:۳۰ طلوع میکند (۲۰ دقیقه پیش از پایان تمامیت).
- آسیا: گرفتگی در شب یکشنبه/بامداد دوشنبه (۷/۸ سپتامبر) دیده میشود. در دهلی نو، تمامیت از ساعت ۲۳:۰۰ آغاز و در ۰۰:۲۲ پایان مییابد.
- استرالیا و نیوزیلند: گرفتگی در بامداد دوشنبه ۸ سپتامبر رخ میدهد. در سیدنی، تمامیت از ۰۳:۳۰ تا ۰۴:۵۲ طول میکشد، یعنی حدود ۱ ساعت و ۲۰ دقیقه پیش از غروب ماه.
چرا ماه سرخ میشود؟
اگر یک فضانورد در زمان گرفتگی روی سطح ماه بایستد، زمین را میدید که کاملاً خورشید را میپوشاند. با این حال، اطراف زمین با حلقهای از نور سرخ خورشید که از جو زمین میگذرد، روشن است. این نور همان چیزی است که باعث سرخ شدن ماه در زمان گرفتگی کامل میشود، زیرا جو زمین طول موجهای آبی را پخش میکند و نورهای سرخ و نارنجی را عبور میدهد.
اما رنگ آبی چطور؟
گاهی علاوه بر سرخی، میتوان نوار باریکی از رنگ آبی یا فیروزهای را نیز دید که به «نوار فیروزهای» مشهور است. این پدیده زمانی رخ میدهد که نور خورشید از لایه اوزون در جو فوقانی زمین عبور کند. اوزون نور سرخ را جذب کرده و اجازه عبور به بخشی از نور آبی–بنفش میدهد. بهترین زمان مشاهده این نوار آبی، درست پیش یا پس از تمامیت است، زمانی که لبه سایه سرخرنگ زمین با بخش روشن ماه تماس پیدا میکند.
نمونهی عالی از شیلی
در ماهگرفتگی ۱۳–۱۴ مارس ۲۰۲۵، توماس پوزیا (اخترفیزیکدان در دانشگاه کاتولیک شیلی) موفق به ثبت عکس زیبایی از این نوار آبی شد. او و همکارانش در رصدخانه «فاستر» سانتیاگو، این پدیده را هم قبل و هم بعد از تمامیت مشاهده کردند. او میگوید: «این پدیده به سلامت جو زمین بستگی دارد. بدون اوزون، رنگ آبی–بنفش در طول گرفتگی دیده نمیشود.» بنابراین، در ماهگرفتگی کامل سپتامبر ۲۰۲۵ بیشتر مردم جهان یک ماه سرخ زیبا خواهند دید، اما ناظران خوششانس ممکن است شاهد نوار باریک و شگفتانگیز فیروزهای در لبهی ماه باشند.