عکس روز آژانس فضایی اروپا

تمام سیاه‌چاله‌ها، کلان‌جِرم نیستند

همه سیاهچاله‌ها لزوما کلان‌جرم (SMBH) نیستند و لزوما هم در مرکز کهکشان‌ها قرار ندارند.

آژانس فضایی اروپا ساعاتی پیش تصاویری شگفت انگیز در حساب کاربری خود در اینستاگرام (EuropeanSpaceAgency instagram) منتشر کرد و نوشت: تمام سیاه‌چاله‌ها، کلان‌جِرم (Suppermassive Black Hole) نیستند. داده‌های جدید تلسکوپ فضایی هابل ناسا / آژانس فضایی اروپا هابل شواهدی بسیار دقیق را در مورد سیاهچاله‌های با جرم متوسط در جهان ارائه داده است. داده‌های این تلسکوپ مهم تأیید کرد که سیاهچاله با جرم متوسط (سیاهچاله میان‌جرم) در داخل یک خوشه ستاره‌ای متراکم ساکن است.

سیاهچاله با جرم متوسط (
Intermediate-mass black hole) احتمالاً سیاهچاله‌های جوانی هستند که از یک انفجار ابرنواختری پدید آمده‌اند و با بلعیدن مقدار زیادی ماده به این جرم رسیده‌اند و حالا در این حالت به نظر می‌رسند.
هابل :: تصویری از یک سیاهچاله (3XMM J215022.4−055108) با جرم متوسط، با جرمی در حدود ۵۰.۰۰۰ برابر جرم خورشید

هابل :: تصویری از یک سیاهچاله (3XMM J215022.4−055108) با جرم متوسط، با جرمی در حدود ۵۰.۰۰۰ برابر جرم خورشید

سیاهچاله‌های با جرم متوسط (IMBH) یکی از مواردی هستند که مدتها است دانمشندان در حال بررسی تکامل انها هستند. تاکنون تنها چند مورد سیاهچاله با جرم متوسط یافت شده است. آنها کوچکتر از سیاه‌چاله‌های کلان جرم و بزرگتر از سیاهچاله‌های ستاره‌وار هستند.سیاه‌چاله کلان جرم بزرگترین نوع سیاه‌چاله در کهکشان‌هاست که گمان می‌رود در مرکز تقریباً همه کهکشان‌ها از جمله کهکشان راه شیری نیز یافت شود. این سیاه‌چاله‌ها پر جرم‌ترین نوع سیاه‌چاله‌ها هستند و گرانش بسیار زیادی دارند که در جهان بی نظیر است. سیاهچاله ستاره‌وار (Stellar black hole) سیاهچاله‌ای است که عمدتاً از فروریزی حاصل از گرانش یک ستاره با جرم معمولی به وجود می‌آید. جرم این سیاه چاله جدید بیش از ۵۰ هزار برابر جرم خورشید است و یافتن آن دشوار است.

 
خبر تکمیلی: 
سیاهچاله میان-جرم می‌تواند 'حلقه گمشده کیهانی باشد'
پال رینکون/ دبیر اخبار علمی بی‌بی‌سی (2 آوریل 2020 - ۱۴ فروردین ۱۳۹۹)
 
تیمی از منجمان می‌گوید بهترین شواهد از وجود یک دسته فرار از سیاهچاله ها را کشف کرده است. آنها می‌گویند این سیاهچاله ظاهرا "میان جرم" (در مقابل پرجرم) با ریز کردن یک ستاره سرگشته در فضا که بیش از حد به آن نزدیک شده بود خودنمایی کرد.

سیاهچاله های میان-جرم "حلقه گم شده" در تکامل کیهان هستند. پژوهشگران از دو رصدخانه اشعه ایکس و تلسکوپ فضایی هابل برای شناسایی این سیاهچاله استفاده کردند. دکتر داچنگ لین از دانشگاه نیوهمپشر در دورهام آمریکا که مطالعه را هدایت کرده گفت: "سیاهچاله های میان-جرم اجرام خیلی فراری هستند برای همین مهم است هر نامزد را به دقت بررسی و توضیحات آلترناتیو را رد کنیم." " این توضیح برای جرمی که مورد نظر ما بود با کمک تلسکوپ هابل ممکن شد."

در سال ۲۰۰۶ رصدخانه فضایی اشعه ایکس چاندرا و ماهواره "اکس ام ام-نیوتن" متعلق به آژانس فضایی اروپا یک فوران قوی اشعه ایکس را شناسایی کردند. به گفته دکتر لین ماهیت آن فوران طوری بود که فقط می‌توانست دو توضیح داشته باشد: یا یک "سیاهچاله میان-جرم دورافتاده (بیرون کهشکشان ما) درحال بلعیدن یک ستاره است یا یک ستاره نوترونی درحال سرد شدن در داخل کهکشان ما." ستاره‌های نوترونی بقایای خرد شده یک ستاره منفجر شده هستند.

منجمان برای تمیز دادن این دو سناریو از هم، تلسکوپ هابل را به سوی منبع این اشعه نشانه رفتند تا محل دقیق آن را مشخص کنند. این رصد نشان داد که منبع این اشعه یک نقطه منزوی در کهکشان راه شیری نیست، بلکه یک خوشه فشرده و دورافتاده از ستارگان در حاشیه یک کهکشان دیگر است.

این دقیقا از آن نوع مکان‌هایی در فضاست که اخترشناسان انتظار یافتن سیاهچاله های میان-جرم را دارند. دکتر لین گفت که براساس داده های هابل این "محتمل‌ترین" توضیح بود. سیاهچاله های به اصطلاح "ابر پرجرم" اغلب در مراکز کهکشان ها پیدا می شوند؛ برای نمونه کهکشان ما میزبان یک سیاهچاله عظیم به نام "کمان ای" است که در مرکز آن قرار دارد.

اما یافتن سیاهچاله‌های میان-جرم کار دشواری بوده چون کوچکتر و بی‌جنب و جوش تر از انواع عظیم آن هستند. به علاوه مواد زیادی پیرامون آنها وجود ندارد تا نقش سوخت را بازی کند و قوه گرانش آنها آنقدر نیست که با بلعیدن ستارگان فوران های اشعه ایکس تولید کنند. بنابراین اخترشناسان مجبور بودند چنین سیاهچاله ای را حین ارتکاب جرم - موقع بلعیدن یک ستاره - به دام اندازند. دکتر لین و همکارانش مجبور بودند برای یافتن نامزد مناسب هزاران رصد "اکس ام ام-نیوتن" را حلاجی کنند. تابش اشعه ایکس ستاره قیمه شده به منجمان امکان داد جرم این سیاهچاله را ۵۰ هزار برابر خورشید رقم بزنند.

این اولین جرمی نیست که آنها فکر می کنند سیاهچاله ای متوسط است. اما به گفته تیم دکتر لین، دیدن آن هنگام تکه تکه کردن ستاره قانع کننده ترین نشان از ماهیت چنین سیاهچاله ای است. این دسته از سیاهچاله ها نقشی کلیدی در یافتن پاسخ به سوالات مهمی درباره تکامل این اجرام دارند. برای مثال آیا سیاهچاله های عظیم محصول تکامل سیاهچاله های میان-جرم هستند؟

منجمان همچنین می خواهند بدانند که این سیاهچاله ها چطور شکل می گیرند و آیا معمولا ساکن خوشه های فشرده هستند. دکتر ناتالی وب از دانشگاه تولوز فرانسه گفت: "مطالعه سرمنشاء و تکامل سیاهچاله های میان-جرم بالاخره به این سوال جواب خواهد داد که سیاهچاله های ابر پرجرم مرکز کهکشان های عظیم چطور به وجود آمده اند." نتایج مطالعه تازه در نشریه "نامه‌های ژورنال اخترشناسی" چاپ شده است.

مطالب پیشنهادی

نظرات

در زمینه‌ی انتشار نظرات مخاطبان، رعایت برخی موارد ضروری است:
-- لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
-- «
فضانما» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
-- «
فضانما» از انتشار نظراتی که در آن‌ها رعایت ادب نشده باشد معذور است.
-- نظرات، پس از تأیید مدیر منتشر می‌شوند.

در پاسخ به